In deze sectie krijgt u enkele tips over hoe u pijn/achteruitgang kan herkennen bij uw hond en bijhouden. Deze informatie kan immers nuttig zijn om het behandelingsplan en/of pijnstilling aan te passen.

Levenskwaliteit

Bij de behandeling van een huisdier zal de dierenarts steeds trachten een zo hoog mogelijke levenskwaliteit te bekomen. Dit houdt in dat men de levenskwaliteit behoudt door de neveneffecten van de behandeling te beperken evenals ongemak of pijn die voortkomt uit tumorgroei en/of de behandeling zelf.

Niet alle tumoren zijn pijnlijk, maar afhankelijk van het tumortype, de plaats en het stadium van de tumor kunnen ze gepaard gaan met verschillende soorten pijn.

Voorkomen van pijn bij kanker

Zelfs al reageert een hond niet pijnlijk op het aanraken van de tumor, kan deze wel pijn veroorzaken. Bij mensen ervaart 20-50% pijn op het moment van de kankerdiagnose, dit wordt bijna de helft van de patiënten die behandeld worden en tot 90% bij vergevorderde of terminale patiënten.

Verder kunnen ook de behandelingen op zich ongemak met zich meebrengen en dit kan verschillen tussen behandelingen.

Chemotherapie zal andere hinder veroorzaken dan radiotherapie of chirurgie. Neveneffecten van chemotherapie, zoals misselijkheid en diarree kunnen bestreden worden met gepaste anti-braak- en diarreemiddelen. Voor een gebrek aan eetlust bestaan er eetlustopwekkers en een complete en gebalanceerde voeding helpt het aansterken van uw hond.

Hoe vaak pijn voorkomt bij dieren is echter moeilijk in te schatten, alsook de efficiëntie van de pijnstilling. Daarom is het belangrijk om op de hoogte te zijn van het tumortype -en stadium, evenals op welke symptomen men moet letten om pijn te kunnen herkennen.

Soorten pijn

Acute pijn is meestal kortdurend (tussen uren en dagen), terwijl chronische (langdurige) pijn kan leiden tot maladaptieve aanhoudende pijn. Maladaptieve pijn leidt tot veranderingen in het centraal zenuwstelsel en veroorzaakt een erg verschillende beleving van pijn (de pijnsignaalwegen worden anders verwerkt). Zo kan een hond met maladaptieve pijn een pijnprikkel veel langer ervaren (vb een kneuzing zal veel langer of intenser als pijnlijk ervaren worden), kan overgevoelig zijn (vb een injectie kan als pijnlijker ervaren worden dan in normale omstandigheden), maar kan ook pijn ervaren op een andere plaats dan waar de tumor zich bevindt.

Behandelingsplan

De kanker zelf, maar ook de behandeling tegen kanker kan (tijdelijk) pijn veroorzaken en kunnen meer dan 1 type pijnstiller vereisen. Hoe vroeger men optreedt tegen pijn, hoe lager de kans dat deze pijn maladaptief wordt. Afhankelijk van het soort pijn moeten meerdere vormen van pijnstilling ingezet worden. Uitgebreide richtlijnen werden opgesteld om zo correct mogelijk aan pijn management te kunnen doen (AAHA/AAFP pijnrichtlijnen).

Een pijnstillingsplan verschilt erg van individu tot individu. Zo kan een bepaalde pijnstiller voor honden over het algemeen heel efficiënt zijn, maar misschien niet voor uw hond. Dan moet gezocht worden naar een alternatief en welke combinaties aan pijnstilling het beste effect opleveren. Dit is een proces waarbij feedback naar uw dierenarts erg belangrijk is en u samen met uw dierenarts het uiteindelijke pijnstillingsplan vorm geeft.

Uit veiligheidsvoorzorgen zou uw dierenarts regelmatig uw hond moeten controleren om na te gaan of er geen neveneffecten vanwege de pijnstilling optreden en of het plan moet aangepast worden.

De acute pijn die veroorzaakt wordt door een tumor is over het algemeen afhankelijk van de locatie en druk die de tumor uitoefent op de omliggende weefsels. Ook tumoren binnenin organen die door hun volumetoename het orgaan uitrekken veroorzaken pijn, evenals weefselafbraak binnen de tumor met een ontstekingsreactie tot gevolg. Ook uitzaaiingen (vooral naar botten) kunnen pijn veroorzaken.

Locaties

Tumortypes die het meest courant worden geassocieerd met matige tot ernstige pijn in dalende volgorde:

het bot is betrokken:

door botinvasie, microbreukjes, toegenomen druk in het bot, vervorming van botvliezen en/of ontsteking kan pijn ontstaan in het bot.

ontstoken melkkliercarcinoom:

dit tumortype is zeldzaam, maar erg agressief.

mond- en keeltumoren:

tumoren die groeien vanaf het oppervlak naar buiten toe lijken relatief pijnloos, terwijl zij die weefsels van de boven- of onderkaak binnendringen of waarbij het bot betrokken is duidelijk pijnlijker zijn. Vooral tumoren achterin de mondholte of keelholte zijn pijnlijk.

in de neus:

pijn komt bij deze tumoren voort uit de afbraak van de neusschelpen en botafbraak binnen de neus.

invasieve huidtumoren:

vooral verzweerde tumoren zijn pijnlijk.

in het centraal zenuwstelsel (hersenen, ruggenmerg):

een tumor binnenin het zenuwstelsel wordt vaak niet geassocieerd met pijn, terwijl dit wel het geval is bij tumoren die druk uitoefenen op zenuwen. Bij mensen rapporteren 60-90% van de kankerpatiënten met hersentumoren of uitzaaiingen naar de hersenen hoofdpijn.

perifere zenuwen:

een tumor aan de brachiale zenuwplexus (zenuwbundel ter hoogte van de schouder) kan pijnlijk ervaren worden.

urinewegen:

druk op het nierkapsel door een zich uitbreidende tumor is duidelijk pijnlijk, evenals blaastumoren. Tumoren in deze regio zorgen voor pijn ter hoogte van de onderrug en de anusregio.

prostaat:

deze tumoren kunnen erg pijnlijk zijn, vooral in het geval van uitzaaiing naar de botten. Dit manifesteert zich meestal als buikpijn of pijn aan de onderrug.

maagdarmstelsel:

vooral tumoren aan de slokdarm, maag, dikke darm en rectum worden als pijnlijk ervaren, maar vaag uitgedrukt (verminderde eetlust, eventueel moeite met het zich ontlasten).

lever en galwegen:

vooral de tumoren die op het kapsel druk uitoefenen worden als pijnlijk ervaren.

invasieve of grote weke delentumoren:

afhankelijk van het aangetaste weefsel is dit meer of minder pijnlijk. Ook weinig invasieve tumoren kunnen veel pijn veroorzaken door druk uit te oefenen op de omliggende organen en weefsels.

verspreide tumoren in de borst- en buikholte:

de symptomen die gepaard gaan met dit type tumoren zijn erg vaag. Pijnstilling ingebracht in de buik- of borstholte kan duidelijk de staat van de hond verbeteren. Men neemt aan dat dit net als bij de mens gepaard gaat met een significante pijn.

longtumoren:

dieren tonen weinig tekenen van pijn, al werd aangegeven dat pijnstilling de algemene staat van de hond verbetert en dus een aanwijzing zijn dat deze tumoren pijnlijk kunnen zijn.

Honden en katten laten niet altijd duidelijk blijken dat ze ongemak ervaren. Toch zijn er verschillende veranderingen in gedrag die men kan opmerken en kunnen helpen om pijn te identificeren.

Uiterst links is de hond normaal (blij, energetisch, geïnteresseerd in omgeving, interageert, zoekt aandacht, is comfortabel bij rust, heeft minimale lichaamsspanning, staat en wandelt normaal, alle ledematen dragen evenveel gewicht, vindt aanraking niet erg, geen reactie op aanraking), terwijl uiterst rechts de hond erg pijnlijk is (lusteloos, gedeprimeerd, reageert mogelijks niet op de omgeving, moeilijk af te leiden van de pijn, lijkt oncomfortabel bij het liggen, wil zo weinig mogelijk bewegen, matige tot ernstige lichaamsspanning, staat amper aanraking toe).

Sommige baasjes maken op het moment van de kankerdiagnose een lijst van de activiteiten waarvan ze zeten dat hun hond ze graag doet. Ze kijken dan regelmatig via dit lijstje na hoeveel van deze activiteiten hun hond nog in staat is om uit te voeren en gebruiken het als leidraad om beslissingen te maken over de aanpassing van de behandeling en ondersteuning of het correcte moment voor euthanasie.

De antwoorden op de vragen zijn

• 'ja' of 'nee'
• of 'altijd', 'regelmatig', 'soms', 'zelden' of 'nooit'.

Een mogelijk hulpmiddel om de evolutie van de levenskwaliteit van uw hond in kaart brengen is bvb deze vragenlijst om de 2 weken in te vullen.

Categorie	Vragen	Score
Fysiek	Is het energieniveau van uw hond normaal?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
	Kan uw hond normale alledaagse taken uitvoeren (spelen, trappen op stappen, ... )?	ja of nee
	Eet uw hond normale hoeveelheden voedsel?	ja of nee
	Staat uw hond op om u te begroeten?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
	Kan uw hond gemakkelijk rechtstaan?	ja of nee
	Ademt uw hond normaal?	ja of nee
	Laat uw hond toe dat u de pijnlijke regio aanraakt?	ja of nee
Gedrag	Gedraagt uw hond zich normaal?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
	Onderhoudt uw hond zich?	ja of nee
	Slaapt uw hond comfortabel?	ja of nee
	Verloopt het urineren en/of ontlasten normaal?	ja of nee
	Lijkt uw hond gedeprimeerd?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
	Is uw hond angstig of nerveus?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
	Slaat uw hond soms onverwachts een gil of ander verrassend geluid?	ja of nee
	Is uw hond ooit agressief?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
	Reageert uw hond slecht op enige medicatie?	ja of nee
	Denkt u dat uw hond gelukkig is?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
Sociaal	Is uw hond blij u te zien wanneer u thuiskomt?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
	Interageert uw hond normaal met u en andere mensen?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
	Interageert uw hond normaal met andere dieren?	altijd, regelmatig, soms, zelden, nooit
Algemeen	Welke score zou u geven aan de levenskwaliteit van uw hond	0 = kan niet slechter, 10 = kan niet beter